مراحل طراحی (آموزش طراحی قسمت 1)

 مراحل طراحی:

روش به دست گرفتن مداد برای طراحی:

برای طراحی بر روی سطوح مختلف و در اندازه های گوناگون ؛دست باید آزادانه و با سرعت به تمام بخشها حرکت کند.برای حرکت آزادانه بر روی کاغذ؛ سطح اتکای دست باید تغییر کند.با قرار دادن مداد به طوری که انتهای آن کنار انگشت کوچک باشد؛کنترل دست از مچ به آرنج منتقل می شود و سطح تماس دست با کاغذ کاهش می یابد؛ودست آزادانه در محدوده وسیعی حرکت می کند.حتما قبل از طراحی تمرین دست (ورزش دست؛ کشیدن خط از بالا به پایین و بلعکس ؛ از چپ به راست و بلعکس ؛مورب و...) را باید مد نظر داشت. 

 

طراحی خطی از اشیا با مداد : 

برای شروع طراحی اول مدل را بر روی کاغذ و یا پارچه سفید قرار می دهیم و سپس زاویه وارتفاع دید؛ فاصله و نور مناسب را در نظر می گیریم .با توجه به اهمیت محور عمودی یا افقی مدل ؛ از کاغذ طراحی ( به صورت عمودی یا افقی )متناسب با آن بهره می گیریم.

کاغذ را به صورت مایل روی تخته شاسی قرار می دهیم .

مراحل اول- طرح اجمالی یا کلی:

با مداد اتود که آن را نه مثل نوشتن بلکه در کف دست با انگشتان گرفته طرح اجمالی مدل را رسم کرده (حرکات دستان آزاد و از ناحیه شانه است)فقط متوجه شکلهای کلی باشیم . اغلب ؛ اجرای طرح کلی به سرعت و حرکت زیاد نیاز دارد.

برای گرم شدن دست و برای اینکه چشم ما با تناسب شکلها آشنا شود با سرعت چند طرح می کشیم . این تمرینها را فقط برای روان شدن دست انجام می دهیم چون زمان لازم است تا دست و مداد طراحی به راحتی روی کاغذ گردش کند .

مداد طـراحی باید در فرمان دست ما باشد. دست باید از فرمان چشم و مغز پیروی کند و چشم باید بتواند عناصر موجود را تجزیه کند. 

مرحله دوم - طراحی خطی:

پس از اینکه دستمان گرم شد طرحها را کنار هم می گذاریم و با دید انتقادی به این سیاه مشقها (اسکیس ها) وبه مدل که در پیش چشم ما است نگاه می کنیم.

اسکیس یا یادداشت های تصویری :

اسکیس ؛ نوعی طراحی سریع است که احساس لحظه ای طراح را بیان می کند. به طرحهای سریع و مکرری (بدون جزییات)که از یک مدل برای مطالعه و کسب مهارت صورت می گیرد اسکیس می گویند. (مثلایک سیب)

طرح اولیه که در زبان نگاره سازی به آن سیاه مشق یا اسکیس نیز می گویند 

کاغذ دیگری را برمی داریم و این بار با آرامی و متانت به طراحی می پردازیم . ساختمان اولیه طرح را پی ریزی می کنیم.به دقت با خطوط کم رنگ ؛طرح کلی مدل را روی کاغذ پیاده می کنیم . سپس از طرح فاصله گرفته وبه جا سازی مدل در کادر و ارتباط فضای مثبت و منفی توجه می کنیم .سپس مرحله به مرحله از کلیات به سوی جزییات و از خطوط کم رنگ به خطوط پر رنگ حرکت می کنیم.

لازم است از ساده ترین خطـو ط وساده ترین شکـلها استـفاده کنیم.(سـاده ترین و خلاصه ترین طرح ) به دقت با خطـوط کم رنگ ؛ طـرح کلــی مدل را روی کاغذ پیـاده می کنیم .

سعی می کنیم بیشتر به مدل نگاه کنیم تا به کـاغذ ( کسی که در رانندگی به ترمز و گاز و ... نگاه می کند بیشتر احتمال تصادف کردنش وجود دارد.تا کسی که به جاده و خیابان نظر دارد.)

محور اصلی هر یک از اشیاء را رسم می کنیم.با این کار فضای کاغذ به بخشهای کوچک و بزرگ تقسیم می شود. (در آغاز می توان فـقط با یک خط عمودی طول شی مورد نظر و با یک خط افقی عرض طرح را نشان داد.)

اسکلت اصلی مدل را روی این محورها طرح می کنیم .فضاهای خالی که بین اشیاء باقی می مانند نقش مهمی در ترکیب بندی ما دارند. توجهمان را فقط به اشیا نمی دهیم ،بلکه تمام سطح کاغذ را با ارتباط خط و سطح هماهنگ می کنیم. 

سپس از طرح فاصله گرفته و به جا سازی مدل در کادر و ارتباط فضای مثبت و منفی تو جه می کنیم.در صورت لزوم با جابجایی (خطوط )مدل در کادر فضای بهتری ایجاد می کنیم .

سپس مرحله به مرحله از کلیات به سوی جزییات و از خطوط کم رنگ به خطوط پر رنگ حرکت می کنیم. اینک به مرحله اتود وارد شده ایم.

اتود یا پیش طرحهاوتمرین طراحی :
اتود یا تمرین طراحی با دقت و در زمان بیشتر ی اجرا و تکمیل می شود.موقع اتود زدن نیز هدف اصلی مطالعه وبررسی است اما نه در قالب منفرد از یک مدل بلکه برای دست یابی به ترکیب وساختار مناسبی بین چند مدل مثلا چند انسان..

(در طراحی خطی با مداد؛ به پاک کن نیازی نداریم. زیرا خطوط کم رنگی که در آغاز ترسیم میشود؛مرحله به مرحله تکمیل و پررنگ می شود. بنابر این بعضی از خطوط کم رنگ اولیه روی کاغذ باقی می ماند.)

مرحله سوم - سایه های مقدماتی:

اول شکلها را به صورت صاف و با دقت زیاد خاکستری می کنیم(سایه ها از کم رنگ شروع و کم کم طرح تیره شود.) 

طراحی را که به پایان رساندیم ؛ اختلاف رنگ اشیاء را - بدون توجه به نور و حجم - با مداد ، زغال یا ... معین می کنیم . سطح تاریک ، سطح روشن ، وسطـحهای خاکستـری اشیاء را یکنواخت رنگ می زنیم .زمینه کاغذ و فضاهای بین اشیاء را طوری رنگ می زنیم که اشیاءروشن روی زمینه تاریک و اشیا تاریک روی زمینه روشن واقع شوند. 

مدل را همزمان کار می کنیم نه اینکه یک طرف تمام شود و بعد طرف دیگر .ارزش خط ؛ اندازه گیری پرسپکتیو و...را باید مد نظر داشت .

مرحله چهارم- اتمام :

نمونه ای از یک طراحـی کامل؛ که در این حالت باید اصول آنـاتومی-عمـق نمایی-حجم نمایی – تناسب- تعادل و.. را به طور دقیق مورد توجه قرار داد.

در سایه نهایی تا حدی طرح پر رنگ تر می شود.مراحل سایه زدن را با تکرار لایه های متعددبر روی هم دنبال می کنیم.

همیشه سعی می کنیم بعد از طراحی از یک شکل از آن را به طور ذهنی نیز طراحی کنیم.

11-اندازه گیری:

اندازه گیری پس از اجرای مراحل اولیه طـــراحی ؛ یعنی قبل از تکمیل طــرح و پر رنگ کردن کار صورت می گیرد. اگر نسبتهای موجود در طرح مطابق نسبتهای به دست آمده نباشد ؛آن را تغیر می دهیم تا نسبت صحیح ایجاد شود. 

برای اندازه گیری می توان از مداد طراحی استـفاده کرد ته مداد را رو به بالا نگاه داشته در این حالت دست باید کاملا کشیـده و نوک انگشت شـست بر بدنه مداد تکیه کند.دقت کنیم که در تمام مراحل اندازه گیری ؛ دست کاملا کشیده باشد.یک چشم را بسته و ارتفاع را با ناخن انگشت شست بر روی مداد که در حالت عمودی نگه داشته ایم ؛ اندازه گیری کنیم. نسبتها را با هم بسنجیم و اندازه ها را به دست آوریم.

یکی از مسایل مهم در طراحی ؛نشان دادن اندازه طبیعی یا تناسب مدل در کادر است . برای رعایت تناسب مدل و سنجش اندازه های مختلف از روش اندازه گیری استفاده می کنیم . طراح پس از به دست آوردن این اندازه ها آنها را با نسبتها ی ایجاد شده در طرح مقایسه و تصحیح می کند. 

12- ایجاد فضای مثبت و فضای منفی:

درهر کادر اشیا وموضوعاتی که کشیده می شود فضای مثبت نامیده می شود وفضای اطراف آنها راتا لبه کادر فضای منفی می گویند.

فضاهای خالی که بین اشیا ء باقی می مانند نقش مهمی در ترکیب بندی ما دارد.توجهمان را فقط اشیا نمی دهیم ؛بلکه تمام سطح کاغذ را با ارتباط خط و سطح و اشیا هماهنگ می کنیم.

13- سایه و روشن:

سایه زدن یک طرح عمدتا برای نشان دادن یکی از موارد زیر صورت می گیرد:

-حجم

-جهت تابش نور

- دوری یا نزدیکی 

- فرورفتگی یا برآمدگی

- جنسیت

گاهی در سایه روشن زدن ؛در جات مختلف خاکستری را بر روی کاغذ با پنبه یا محو کن به هم نزدیک می کنیم تا فاصله آنها از بین برود.بدین ترتیب؛همانگونه که نور بر روی حجم می لغزد سایه روشن های ایجاد شده در طرح نیز روی یکدیگر می لغزند.

سایه روشنها در واقع ارزش خاکستری یا درجه تیرگی و روشنی رنگها را نمایش می دهند. بنابر این تشخیص ارزش خاکستری رنگها یکی ا ز مباحث مهم در سایه روشن زدن است.

برای موفقیت در زمینه سایه روشن زدن باید به نکات زیر توجه کرد:

الف - ایجاد درجات متنوع خاکستری به کمک مداد 

ب - انتخاب زاویه تابش نور مناسب برای نمایش حجم مدل 

ج - تشخیص درجه خاکستری معادل رنگ آن

برای سایه- روشن زدن اشـیا : ابتدا طرح خطی را در جای مناسب روی کاغذ پیاده می کنیم .سپس چشم خود را تار کرده و نور و سایه کلی را روی طرح پیاده می کنیم . سایه روشنهای اصلی به نمایش حجم واقعی کمک می کند. با چشم تار اهمیت جزییات و سایه روشنهای فرعی از بین می رود.پس از این مرحله ؛فاصله میان سطوح روشن و تیره درجات متنوع خاکستری ایجاد می کنیم .از این طریق ؛با محو کردن سایه روشنها حجم شی ؛مشابه دید واقعی نمایانده خواهد شد.(در صورت لزوم ؛ تیرگیهای اضافی با پا ک کن حذف می شود.)

انواع سایه ها:

هر گاه به جسمی از یک زاویه مشخص نور بتابانیم دو نوع سایه شکل می گیرد:

الف: سایه اصلی سایه ای که برروی خود جسم تشکیل می شود را - سایه درونی- یا سایه اصلی ؛ می گویند که البته این سایه به شکل ظاهر و رنگ آن بستگی دارد. سایه اجسام سفید؛روشن تر و سایه اجسام سیاه ؛ تیره تر می شود. در این قسمت سایه - روشن زدن سه مرحله دارد: روشن- نیم سایه- سایه (نیم سایه را باید با چشم نیم باز دید.) 

برای بوجود آوردن نیم سـایه یک صفحه براق دهنده(آئینه) به شکل نزدیک کرده و نیم سایه رابو جود می آوریم .(نور بازتاب )سایه افتاده را از سایه شکل جدا می کنید. 

ب: سایه فرعی سایه ای که از اجسام بر روی سطح زمین می افتد را - سایه افتان- (یا سایه افتاده ) یا سایه فرعی می گویند.سایه افتاده هر چه به شکل نزدیکترباشد پر رنگ تر و هر چه از شکل دورتر می شود کم رنگ تر است. 

14- عمق نمایی:

برای ایجاد عمق در طراحی از دو روش استفاده می شود :

الف:پرسپکتیو فرم ب :پرسپکتیو رنگ

پرسپکتیو فرم : مدل جلویی را بزرگتر و پایین تر و واضح تر نشان می دهیم.

پرسپــکتیـو رنگ : با رنگ آمیزی دور را کم رنگ ( روشن تر) و نزدیک را پررنگ تر (تیره تر ) نشان می دهیم . (در نقاشی با استفاده از رنگهای خالص و پر رنگ جلو را نشان می دهیم . مثلا در یک علف زار علفهـای جلوتر را با رنگ سبز خالص و قسمتهـای نور خورده را از رنگ اکر و زرد استفاده می کنیم و سایه را از مکمل قرمز(قرمز +سبز)استفاده می کنیم و کمی دورتر مقداری رنگ سفید به رنگ قبلی اضافه کرده ، عقب تر قرمز مایل به بنفش استفاده می کنیم و آخرین مرحله بنفش ... به این ترتیب عمق نمایی در تابلو صورت می گیرد. 

15- حجم نمائی:

به طور کلی سایه روشن بر اساس نحوه تابـش نور بر روی حــــجـم ایجاد می شود .

هنگامی که نور از یک طرف به جسم می تابد؛نیمی ازآن را روشن می کند ؛و نیم دیگر در تاریکی می ماند.اگر جسم سطحهای زیادی داشته باشد ؛آنها که رو به روشنایی هستند روشنتر ؛و به تدریج که سطح جسم از منبع روشنایی فاصله می گیرد تاریکیها شدید تر می شوند.

سایه؛ فرو رفتگی و نور؛بر آمدگی را نشان می دهد.کیفیت سایه روشن علاوه بر میزا ن نور ؛به ارزش رنگی ؛بافت و جنس پدیده ها هم بستگی دارد.نمایش حجم اشیا ؛بستگی به نحوه تابش نور دارد.

بازتاب نورهایی که از فضای اطراف به جسم بر می گردد نیم سایه هایی پدید می آورد که از شدت تیرگی جسم می کاهد.

در طبیعت ؛میان نور و تاریکی مطلق؛هزاران درجه خاکستری وجود دارد؛اما در طراحی نمایش این درجات بسیار محدود تر است. در طراحی به کمک درجات متنوع خاکستری حجم اشیا و موجودات نشان داده می شود.

خط و سـایه روشن گاهی در ترکیب با هم برای نمایش حجم به کار گرفته می شوند در این صورت گاهی خط در کناره ها ی طرح کم اهمیت تر و در زمینه کار محو می شود.

حجم بر دو نوع است:حجم واقعی ؛حجم مجازی.وقتی جسمی را با دست لمس می کنیم ؛ حجم واقعی آن را زیر انگشتانمان حس می کنیم؛ووقتی به آن نگاه می کنیم واقعیت فرورفتگی و برجستگی آن را می بینیم .امانمایش حجم بر روی کاغذ بر اساس خطای باصره صورت می گیرد(یعنی در واقع برجسته و سه بعدی نیست) برای نشان دادن حجم بر روی کاغذ (آنگونه که با چشم دیده شود ) به کمک سه روش صورت می گیرد:

1 - پرسپکتیو خطی (علم مناظر و مرایا)

2 - پرسپکتیو رنگی (ژرفا نمایی جوی)

3- روش حجم نمایی از طریق سایه روشن

منبع : در باره طراحی بیشتر بدانیم باشگاه دانشجویان پیام نور     -http://pnu-club.com/5