کادربندی و ترکیب بندی در عکاسی

کادربندی و ترکیب بندی 

 

احتمالا شنیده اید که یکی از عوامل تاثیر گذار در زیبایی هرچه بیشتر عکس ، استفاده از ترکیب بندی مناسب است وهنرمندانه است. در این درسنامه میخواهیم با مفهوم ترکیب بندی در هنر عکاسی بیشتر آشنا شویم و اصول کلی ایجاد یک ترکیب بندی زیباو چشم نواز را بیاموزیم

در ابتدا به مفهوم ترکیب بندی در هنرها از جمله عکاسی می پردازیم مطالعه ی این بخش به درک هرچه بهتر ترکیب بندی در جهت بکارگیری تکنیکهای مناسب هنگام عکاسی کمک شایانی می­کند

مفهوم عمومی ترکیب‌بندی (Composition)در هنر:

مفهومی است که در هنرهای گوناگون – به خصوص هنرهای تجسمی و بصری - به کار می­ رود و میتوان آن را به صورت تنظیم جایگاه اجزای اثر هنری به گونه ای که موجب ایجاد وحدت و تناسب بین بخش‌های مختلف اثر شده و بدین ترتیب القای حس زیبایی در مخاطب رادر پی داشته باشد، تعریف کرد. برای مثال ترکیب بندی یک اثرمعماری، یک سمفونی موسیقایی،شعروداستان و.... همگی مفهومی نزدیک به تعریف ارائه شده را به ذهن متبادر می­سازند.

در این میان آثارنقاشی وعکاسی دارای ترکیب‌بندی ویژه‌ای هستند (دقت کنید که ترکیب بندی در نقاشی و عکاسی نزدیکی و پیوند زیادی با هم دارند) و میتوان با کمی اغماض آن را به صورت جای دادن منطقی عناصر تجسمی در فضا یا کادر مورد نظر ، در سطح دو بعدی یا سه بعدی( با رویکرد زیبایی شناسانه) تعریف کرد.

ترکیب بندی – به خصوص به معنای کلاسیک آن – از قواعد و اصولی پیروی می­کند که با بکارگیری آنها به همراه خلاقیت هنری ، می ­توان به آفرینش آثاری زیبا و چشم نواز دست زد.

هر نقش و شکلی که در کادر وجود دارد، نسبت به شکل و فضای اطرافش جلوه و معنی خاص پیدا می کند و مفهوم و معنی خاصی را به مخاطب منتقل خواهد کرد، جلوه های تصویری (مانند نوع پرسپکتیو، میزان فوکوس ، عمق میدان ، زاویه دید و ....) در انتقال مفاهیم – مثل حرکت ، ایستایی ، تعادل و... - به مخاطب نقشی تعیین کننده به عهده دارند.

از طرف دیگر رابطه و هماهنگی بین اجزای تشکیل دهنده ی مجموعه ی کلی اثر ، ترکیب کلی تصویر را میسازد. در آفرینش ترکیب مناسب در یک عکس باید همه ی این عوامل را مدنظر قرار داد

(البته آموختن این امر جز به تجربه ی بسیار و آزمون و خطا میسر نخواهد بود).

چند نمونه از قالبهای کلی ترکیب بندی در عکاسی –از منظر خطوط اصلی تشکیل دهنده ی اجزای تصویر و جایگاه اجزا در تصویر- را در زیر آورده ایم ، البته دقت کنید که هنرمندان گه گاه، بنابر اقتضای موقعیت و با توجه به خلاقیت هنری خویش از چنین قالبهای مرسومی خارج شده و دست به آفرینش اثری هنری خارج از چارچوبهای معمول میزنند. در بسیاری از موارد هم با امیختن این قالبها اثری چشم نواز و دل فریب می آفرینند که به طور کامل در هیچ کدام از قالبهای از پیش تعیین شده نمی نشیند!

1- ترکیب بندی قرینه:

اولین کمپوزیسیون قابل بحث ترکیب متقارن است. در هنر قدیم بیشتر از این نوع قالب برای بیان هنری استفاده میشد اکثر آثار هنرهای سنتی اقوام مختلف دارای این نوع نگاه هستند. در چنین قالبی هر جزء در گوشه ای از اثر دارای قرینه ای – عموما مشابه خود – در گوشه ی دیگری از اثراست ، با این توضیح که اجزای مختلف نسب به یک نقطه یا خط یا صفحه به صورت متقارن قرار گرفته باشند. بسیاری از متفکران عرصه ی هنر معتقدند که اولین نوع ترکیب بندی که به ذهن بشر رسید متقارن است؛

از این منظر گاهی این نوع ترکیب بندی را فطری میدانند!

تعادل و توازن بسیار در این نوع ترکیب بندی کاملا مشهود است.

در این ترکیب توازنی ساده بصورت قرینه برقرار میشود. اغلب نقوش قالی اسلیمیها و نگاره ها دارای ترکیب متقارن و متوازن هستند.

ترکیب بندی های متقارن اغلب برای نمایش استحکام، پایداری و قدرت به کار میروند(به خصوص اگر تصویر دارای خط تقارنی عمودی باشد، همچنین وجودخطوط عمودی در سوژه استحکام را دوچندان میکند).

این ترکیب بندی ها معمولا در عکاسی از موضوعاتی دارای جزئیات زیاد مفید است. همچنین با استفاده از این نوع ترکیب بندی می­توان به انتقال نوعی حس معنوی و روحانی دست یافت در نتیجه برای  عکاسی از بناهای مذهبی و سمبلیک اغلب از این نوع ترکیب بندی بهره می­برند.

 

2- ترکیب بندی عمودی:

در ترکیب بندی عمودی ، بر خطوط عمودی سوژه در کنار دیگر اجزای تشکیل دهنده ی

عکس توجه میکنیم.

(دقت کنید در مواقع نیاز و امکان میتوانیم قالبهای مختلف ترکیب بندی را با هم بیامیزیم!)

(تصویر بالا نمونه ای از ترکیب بندی عمودی و متقارن است که از خطوط عمقی نیز به گونه ای هنرمندانه بهره برده است!)

ترکیب بندی عمودی حالتی ایستا و گاهی حسی همراه با قدرت، وقار و غرور را به بیننده القا می­کند.

3- ترکیب بندی افقی:

در این نوع ترکیب بندی توجه اصلی عکاس به تاکید بر خطوط افقی موجود در کادر معطوف می­شود.

این ترکیب بیشتر آرامش و سکون را القا می­کند.

و عموما زمانی که بخواهیم در عکسی فضایی آرام و کم تنش و هیجان را ایجاد کنیم

از خطوط و حرکت افقی استفاده می­کنیم.

(نمونه ای از ترکیب بندی افقی در نقاشی)

4- ترکیب بندی مدوّر ( دایره ای ):

در این نوع ترکیب بر خطوط و سطوح دایره ای سوژه و جزئیات توجه میکنیم، همچنین کنار هم قرار گرفتن اجزای تصویر در راستای خمهای دوار از ویژگیهای این نوع از ترکیب بندی است (مثلا یک گرداب ، یا یک گودال شهاب سنگ را در نظر بگیرید). این نوع ترکیب بخاطر خاصیت ذاتی دایره که بی زاویه و گوشه است، حسی مرموز و در عین حال مقاوم ومستحکم را القا میکند.

5- ترکیب بندی متقاطع:

از تقاطع خطوط افقی از یک سو با خطوط عمودی ( یا خطوط عمقی) میتوان

به ترکیبی متقاطع دست یافت که به نوعی به رویارویی دو احساس و مفهوم

متضاد اشاره میکند :

سکون و آرامش از یک سو و پویایی، حرکت و هیجان از سویی دیگر!

6- ترکیب خطوط اریب و مایل و قطری:

چنین ترکیبی ممکن است در وهله ی اول نشان دهنده ی عدم ایستایی و تعادل باشد.

اما با به کارگیری مناسب و خلاقانه ی آن - به خصوص استفاده و تاکید بر حرکات و

خطوط قطری- می­تواند به بروز حس حرکت ، صعود و انرژی در عکس منجر شود.

7- ترکیب بندی خطوط منحنی:

با استفاده از خطوط منحنی مختلف میشود احساسات مختلفی را به بیننده منتقل کرد،

از فانتزی گرفته تا وجود رمز راز و زیبایی بدنی.

منبع:http://www.photogram.ir