پرسپکتیو (آموزش طراحی قسمت 1)

 پرسپکتیو 

Perspective 

پرسپکتیو ؛دانش و هنر نمایش یک منظره سه بعدی در یک صفحه دو بعدی است و اصول آن بر پایه دو عامل ((تاثیرات شرایط محیطی))و ((خطاهای دید))دستگاه بینایی استوار است. 
پرسپکتیو یا مناظر و مرایا علمی است که به وسیله آن دوری و نزدیکی اجسام را نشان می دهند و مثل علوم ریاضی دارای قاعده و قوانین است.با به کار بردن قواعد پرسپکتیو گسترش اجسام سه بعدی در فضا به وجه صحیحی امکان پذیر می شود.

علم پرسپکتیو به ما کمک می کند تا محل قرار گیری هر چیزی را با تناسب صحیح نسبت به سایر اجسام ؛سنجیده و طراحی کنیم . شناخت علم پرسپکتیو و رعایت اصول آن ؛طراحی ما دقیق و عینی تر نمایش می دهد.

هدف اصلی آشنایی با پرسپکتیو ؛صحیح دیدن عناصر و انتقال آن بر صفحه طراحی ست

پرسپکتیوروش نمایش دادن حجم اشیا و عمق فضایی ست . در طول تاریخ برای نمایش دوری و نزذیکی اشیا و عمق فضا از روشهای مختلف استفاده شده است:

الف -پرسپکتیو سطحی (نمایش دوری و نزدیکی موجودات با تکرار بخشی از تصویر)

ب - پرسپکتیو محیطی (نمایش احجام و عمق فضا نزدیک به دید واقعی بر پایه قواعد علمی )

ج - پرسپکتیو چند نقطه ای (تلفیق زوایای دید مختلف در یک تصویر)

ه - پرسپکتیو خطی = علم مناظر و مرایا

و - پرسپکتیو رنگی = ژرفانمایی جوی (پرسپکتیو جو)

ز- روش حجم نمایی= از طریق سایه و روشن

در انجام طراحی و نمایش شکل ظاهری اشیاء که با اصول پرسپکتیو انجام می شود انجام می شود چهار مسئله اهمیت دارد:

1- نقطه دید ؛ که محل استقرار بیننده می باشد.

2- مخروط دید ؛که شعاع دید و زوایای قابل رویت را مشخص می کند .

3- فاصله بیننده از مو ضوع و شئ ؛ که اندازه و مقدار آنرا نشان می دهد.

4 - جهت خطوط اصلی شئ ؛ که موقعیت فضایی و مکانی آنرا نسبت به خط افق معلوم می کند.

مخروط دید:

ارگانهای دریافت کننده نور در چشمان ؛به شکل نیم کره هستند . هر یک از این نیم کره ها ؛نور را از مخروطی با زاویه تقریبی 150 درجه دریافت می کنند . با توجه به روی هم افتادن این دو مخروط ؛دید چشمان ما تقریبا 180 درجه می شود .

نقطـه مرکزی زاویه دید در مرکز قـاعده مخروط دید قرار دارد و خط مرکزی مخروط دید نیز بر همان قاعده یا سطح شئ عمود می باشد . در واقع سطح طراحی، همان سطح قاعده مخروط دید است که تنها قسـمتی از واقعیت فیزیکی شئ را نمایش می دهد و سایر زوایا نیز از نقطه نظر دید ثابت بیننده قابل رویت نیستند . قواعد و اصول پرسپکتیو نیز راهنمای طراحی همین زاویه محدود است که مخروط دید قرار دارد.

میدان دید و وسعت زاویه ای که چشم می بیند مانند مخروطی است که راس آن درون چشم قرار دارد و اضلاعش در امتداد اضلاع جانبی مخروط می باشد . هر چه نقطه دید (چشم) به شئ نزدیک باشد ؛ میدان دید چشم کمتر و در نتجه فضای محدود تری دیده می شود ؛بر عکس هر چه نقطه دید نسبت به شئ و موضوع دورتر باشد میدان دید چشم وسیع تر و فضای گسترده تری رویت می گردد.

خط افق: 

خطی فرضی ست که همیشه و در هر حالت در برابر چشم ماست. این خط؛همان خطی ست که نقاط گریز در روی آن به هم می رسند.

خطوط دور شونده موازی با زمین که بالای چشم بیننده قرار دارند به طرف پایین و خطوط پایین خط افق به طرف بالا و در روی این خط با هم برخورد می کنند و باعث می گردند تا اندازه های عمودی به تدریج که ما دور می شوند کوچک و کوچک تر به نظر آیند و به این ترتیب ؛ عمق و دوری در طراحی تداعی شود.

عناصر تصویری مشابه و برابر که با فاصله یکنواخت تکرار می شوند؛هر چه از نقطه دید بیننده دورتر گردند به هم نزدیکتر و کوچکتر و کمرنگ تر شده و در نقطه گریز بر هم منطبق می شوند.


انواع پرسپکتیو

1 - پرسپکتیو خطی:

در دید انسان ؛اندازه و ابعاد احجام و فضا در دور دست تغییر می کند. برای مثال به نظر می رسد که خطوط راه آهن در عمق به هم نزدیک می شود یا در یک نقطه به هم می رسند؛ارتفاع چراغها ی خیابان در عمق کوتاهتر به نظر می رسد؛و...این تغییرات حقیقی نیست بلکه انسان دچار خطای دید می شود. زیرا ریل راه آهن براساس فاصله استاندارد کار گذاشته می شود یا ارتفاع چراغها از ابتدا تا انتها ی خیابان یکسان است.

بنابر این آنچه باعث می شود چنین تغییراتی در دید انسان به وجود آید ؛ فاصله یا بعد مسافت نسبت به موضوع است.پرسپکتیو خطی به ما کمک می کند تا این تغییرات را بر اساس قواعد مشخص در طرحمان نشان دهیم .مهمترین مسئله در به کار گیری قواعد این است که پرسپکتیو علمی بر اساس دید فردی مطرح می شود و جنبه نسبی دارد. 

ساده ترین قاعده در پرسپکتیو ؛این است که همه خطوط موازی که به عمق می روند به یک نقطه گرایش دارند ؛که نقطه گریز (یا نقطه فرار ) نامیده می شود.( محل رسیدن خطوط به یکدیگر - نقطه گریز - نام دارد. )

نقطه گریز روی خط افق قرار دارد.خط افق در طبیعت مرز مشترک میان آسمان و زمین است.


10روش ترسیم پرسپکتیو خطی:

پرسپکتیو خطی؛ اغلب بر اساس شکل هندسی مکعب بیان می شود. مکعب به دلیل ویژگی خاص مناسب ترین حجم برای درک قوانین علمی پرسپکتیو است. زیرااندازه گیری و محاسبه ابعاد مکعب بسیار ساده است . به علاوه ترسیم و اندازه گیری احجام هندسی دیگر با قرار دادن آنها در مکعبی به همان اندازه صورت می گیرد.

ترسیم مکعب با استفاده از سه روش صورت می گیرد:

الف - پرسپکتیو یک نقطه ای

ب - پرسپکتیو دو نقطه ای 

ج - پرسپکتیو سه نقطه ای
الف - پرسپکتیو یک نقطه ای:

در پرسپکتیو یک نقطه ای ؛مکعب در حالتی قرار دارد که همه خطوط موازی که به عمق می روند ؛ به سوی یک نقطه گریز (که روی خط افق قرار دارد)گرایش دارند.

بنابراین یکی از راههای تشخیص پرسپکتیو یک نقطه ای این است که وجه ناظر ؛به صورت مربع کامل (خطوط عمودی و افقی با زاویه قائمه) دیده می شود. علاوه بر این اگر امتداد خطوط مورب(خطوط موازی که به عمق می روند)به یک نقطه ختم شود؛ مکعب در پرسپکتیو یک نقطه ای ترسیم شده است.

الف: ترسیم مکعب در پرسپکتیو یک نقطه ای :

ابتدا خط افق را ترسیم و نقطه گریز را تعیین می کنیم . وجه روبرو ناظر ( یا یک مربع) برای ترسیم مکعب مورد استفاده قرار می گیرد. 

نقطه گریز را در نقطه طلایی قرار می دهیم تا کار جالب باشد .

ب:ترسیم مکعب در پرسپکتیو دو نقطه ای :

پس از رسم خط افق و تعیین نقاط گریز ابتدا خط عمودی را که از همه اجزای مکعب به ناظر نزدیک تر است رسم می کنیم. سپس ابتدا و انتهای این خط عمود را به هر دو نقطه گریز وصل می کنیم. اگر به موازات خط اولیه ؛ دو خط عمود دیگر رسم کنیم که خطوط مورب را قطع کنند مکعب ترسیم می شود. از این طریق ؛ مکعبهای دو وجهی در پرسپکتیو دو نقطه ای ایجاد می شوند. اگر مکعب پایین تر و بالاتر از خط افق قرار داشته باشد ؛ به صورت سه وجهی دیده می شود.

لازم به تذکر است که در صورتی می توانیم دونقطه را به طور مساوی روی خط افق قرار دهیم که هر دو وجه مکعب را به یک نسبت ببینیم ؛ولی اگر یک وجه را کاملتر(بیشتر) دیدیم نقطه گریز آن دورتر و وجهی را که کمتر می بینیم نقطه گریز آن نزدیکتر انتخاب می کنیم. 

ج : پرسپکتیو سه نقطه ای :

پرسپکتیو سه نقطه ای برای ترسیم ساختمانهایی که ارتفاع بسیار زیادی دارند به کار می رود. در این موارد ؛ علاوه بر خطوطی که به عمق می روند ؛ خطوط عمودی هم از دید ناظر تغییر شکل می یابند. بنابراین امتداد خطوط عمودی موازی به گریز سوم وصل می شوند و پرسپکتیو سه نقطه ای به وجود می آید . برای ترسیم یک ساختمان بلند در پرسپکتیو سه نقطه ای مانند پرسپکتیو دو نقطه ای ابتدا نزدیک ترین خط به ناظر (تنها خط عمود مکعب)را ترسیم وابتدا وانتهای آن را به نقاط گریز روی خط افق وصل می کنیم. ( به دلیل ارتفاع زیاد ساختمان ) خطوط عمودی هم دچار خطای دید می شوند.چون خطوط موازی به یک نقطه می رسند؛ نقطه گریز سوم در امتداد خط عمودی اولیه در ارتفاعی بالاتر از آن قرار می گیرد.

اگر از درون هواپیما به یک ساختمان بلند نگاه کنیم؛سه وجه آن دیده می شود.نقطه گریز سوم در این زاویه دید ؛در امتداد خط عمود و پایین تر از خط افق قرار دارد. سطح پشت بام یا وجه سوم مکعب (به شیوه پرسپکتیو دو نقطه ای)به کمک خطوط مورب به سمت نقطه گریز های مخالف کشیده شده اند ؛به وجود می آید. 

منبع : در باره طراحی بیشتر بدانیم باشگاه دانشجویان پیام نور     -http://pnu-club.com/5